De milieu-uitdagingen van ziekenhuizen

door dr. ir. arch. Milena Bruyninckx, project engineer Sustainable Design

Als een van de sprekers stelde ir. arch. Simon Ossieur, project director van VK, het project UZ Gent voor met medewerking van de heer Geert De Waele, facility manager van UZ Gent. Ikzelf kreeg de gelegenheid om de resultaten te delen van mijn doctoraat "Towards a sustainability assessment of hospital buildings in Flanders".

De voormiddag begon met presentaties over welbekende feiten: het verouderde en inefficiënte gebouwenbestand in België, de renovaties die het energieverbruik met slechts 1% verminderen (terwijl we echt 3% moeten halen - een ware uitdaging), de nieuwe Europese richtlijnen om de energietransitie te versnellen, de RENOLUTION-strategie in Brussel, de verschillende beschikbare instrumenten voor renovatie, de Waalse strategie voor de renovatie van gebouwen (Walloreno), enz.

Het is belangrijk dat de Europese Green Deal ons ertoe aanzet de CO2-uitstoot tegen 2030 met meer dan 50% te verminderen, dat we inzetten op renovatie van openbare gebouwen, en dat bedrijven met meer dan 500 medewerkers een CO2-voetafdruk moeten opnemen in hun jaarrapport. We maken de transitie naar een circulaire economie en de inspanning zal het meest doorwegen voor ziekenhuizen!

Rond de middag hebben we ons specifiek gericht op wat er in het noorden van het land gebeurt: de nieuwe VIPA-certificering (in Vlaanderen verplicht voor subsidies van zorgprojecten - GRO Addendum), het project UZ Gent, en de vraag of koolstofneutraliteit in de zorgsector niet een utopie is, maar een realiteit die moet worden geïntegreerd in nieuwe projecten op tijd - nu dus. Na de middag werden concrete resultaten besproken van de milieu-impact van een ziekenhuis, de CO2-uitstoot van behandelings- en verzorgingsproducten voor patiënten, en een nieuwe manier om gunningscriteria en prestatievoorwaarden vast te leggen voor duurzamere aankopen door zorginstellingen ( https://achatspublicsdurables.... / ).

Op het einde van het congres herinnerde een verloskundige en gynaecoloog ons eraan dat het menselijk welzijn in gevaar wordt gebracht door de permanente blootstelling aan hormoonontregelaars, met ernstige gevolgen voor onze gezondheid - gevolgen die van generatie op generatie worden doorgegeven. Ten slotte werd gekeken naar wat er in Frankrijk al bestaat aan samenwerkingen voor duurzame oplossingen in de gezondheidszorg (Primum non nocere).

Hoewel gecondenseerd in één dag werd op het AFTSH-congres, met 13 sprekers uit verschillende beroepen, volop informatie uitgewisseld. Vragen werden opgeworpen en opnieuw in het debat gebracht. Het gebrek aan een duidelijke visie over hoe de doelstellingen voor 2030 en 2050 moeten worden bereikt kwam ter sprake, net als bestaand onderzoek (of veeleer het gebrek eraan). Moet de lucht in een ziekenhuis worden bevochtigd/ontvochtigd? Is het nodig dat de technische installaties permanent draaien? Wat is de benchmark voor een ziekenhuisgebouw op vlak van milieu-impact? Hoe verminder je het elektriciteitsverbruik in een ziekenhuis terwijl de medische apparatuur voortdurend evolueert en energie blijft vreten? Kunnen we eisen ter zake opnemen in aanbestedingsdossiers voor ziekenhuizen? Welk type afvalwaterbehandeling wordt best gebruikt in een ziekenhuis? Welke bouwmaterialen best te gebruiken voor het welzijn en de gezondheid? Ik heb de indruk dat er volop gerenoveerd wordt zonder te weten waar naartoe. Iedereen werkt in zijn eigen hoekje, maar wanneer gaan we allemaal (alle stakeholders) rond de tafel zitten om dit probleem samen op te lossen?

Dit is slechts een kleine greep uit de vragen die werden gesteld. Aan het einde van de dag had ik de indruk dat er bij de aanwezigen een zekere frustratie was ontstaan. De tussentijdse conclusie was beangstigend: we gaan de doelstellingen voor 2030 niet halen! Trouwens, hoe kunnen we ze halen zonder normen, standaarden, wetten die het precieze aantal CO2-uitstoot vastleggen die de gezondheidssector als geheel niet mag overschrijden? De andere frustratie die aan de oppervlakte kwam: België loopt achter op de ons omringende landen. We hebben 10 jaar om de doelstellingen voor 2030 te halen. Fout! We hebben nog maar 8 jaar en nog steeds worden ziekenhuizen gebouwd die niet klaar zijn voor wat ons in de toekomst te wachten staat.

Die frustraties zijn gezond. Ze zullen ons aanzetten om de zaken anders aan te pakken, daar ben ik van overtuigd.

Er komt geen verandering door te wachten, op iemand anders of een andere tijd. Wij zijn degenen op wie we wachten. Wij zijn de verandering waar we op zoek naar zijn. Primum non nocere.